Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, επίσης γνωστός ως ο Μεγάλος Πόλεμος (αγγλ. Great War, γαλλ. Grande Guerre), όπως λέγονταν πριν το ξέσπασμα του δεύτερου πολέμου, ήταν μια γενικευμένη σύγκρουση των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων που διήρκεσε από το 1914 ως το 1918.
Αιτία ήταν η προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν περισσότερες πρώτες ύλες και νέες αγορές για τα προϊόντα τους. Αντιμέτωπα ήρθαν επίσης και άλλα κράτη της Ευρώπης που είχαν μεταξύ τους εδαφικές διαφορές.
Σχηματίστηκαν έτσι δύο αντίπαλα στρατόπεδα, οι δυνάμεις της Αντάντ (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) και οι Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία, Βουλγαρία).
Στις 28 Ιουνίου 1914 δολοφονήθηκε στο Σαράγεβο της Βοσνίας (επαρχία της Αυστροουγγαρίας) ο αρχιδούκας διάδοχος της Αυστρίας Φερδινάνδος και η σύζυγός του, Σοφία, από το νεαρό σπουδαστή Γαβριήλ Πρίντσιπ. Το γεγονός αυτό στάθηκε αφορμή για να ξεξινήσει ο πόλεμος.
Ο πόλεμος γενικεύτηκε στην Ευρώπη και αναπτύχθηκε σε δύο μέτωπα: στο ανατολικό, όπου πολεμούσαν οι Γερμανοί εναντίον των Ρώσων και στο δυτικό, όπου πολεμούσαν οι Γερμανοί εναντίον των Γάλλων και των Άγγλων.
Ο Ελ. Βενιζέλος επεδίωκε την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Οι Αγγλογάλλοι όμως απέβλεπαν στη συμμαχία ή ουδετερότητα της Βουλγαρίας και Τουρκίας(κάτι που δεν κατάφεραν) και απέρριπταν προς το παρόν τις προτάσεις του Βενιζέλου.
Στη φιλοαντατική πολιτική του Βενιζέλου θα εναντιωθεί το Παλάτι, όταν ο Έλληνας πρωθυπουργός ζήτησε να συμμετάσχει η Ελλάδα στο πλευρό των Συμμάχων στην επιχείρηση των Δαρδανελίων (Φεβρουάριος 1915).
Οι φιλοβασιλικές κυβερνήσεις που διορίζονται στη συνέχεια, δημιουργούν κλίμα πόλωσης διαιρώντας την Ελλάδα σε δύο παρατάξεις -φιλοβασιλικών και φιλοβενιζελικών-, κάτι που θα συντελέσει στη γένεση και άνδρωση του εθνικού διχασμού μ' όλα τα μεταγενέστερα επακόλουθα του.
Στις 16 Αυγούστου 1916 γίνεται το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη που το υποστηρίζει ο συμμαχικός στρατός που έχει στο μεταξύ αποβιβαστεί στη Θεσσαλονίκη. Ο Βενιζέλος τίθεται επικεφαλής του κινήματος.
Στις 24 Νοεμβρίου 1916 η ολοκληρωμένη Προσωρινή Κυβέρνηση κήρυξε τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις.
Η Ελλάδα το 1916 είχε κοπεί στα δύο: Από τη μια μεριά το κράτος της Θεσσαλονίκης απεφάσιζε να διενεργηθεί στρατολογία σε μεγάλη κλίμακα και οργάνωνε την μεραρχία του Αρχιπελάγους και κατόπιν τις μεραρχίες Κρήτης και Σερρών. Από την άλλη μεριά η κυβέρνηση των Αθηνών αντιπαρατασσόταν στους οπαδούς του Βενιζέλου. Στην προσπάθεια των Συμμάχων να θέσουν υπό τον έλεγχο τους τη νότια Ελλάδα, τα Γαλλικά θωρηκτά έμπαιναν στον Πειραιά και αποβίβαζαν 3000 άνδρες, ενώ βομβάρδιζαν περιοχές της Αθήνας γύρω από το Στάδιο και κοντά στα Ανάκτορα.
Μετά από τελεσίγραφο των συμμάχων ο βασιλιάς αποσύρεται από το θρόνο, χωρίς να παραιτηθεί τυπικά, στις 15 Ιουνίου 1917, και φεύγει στην Ελβετία αφήνοντας στη θέση του το δευτερότοκο γιο του Αλέξανδρο. Ο Βενιζέλος έρχεται στην Αθήνα και σχηματίζει κυβέρνηση στις 13 Ιουνίου. Στις 15 Ιουνίου κηρύσσει τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις επισημοποιώντας την ανάλογη πράξη της προσωρινής κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, εκδηλώθηκε η Ρωσική (Οκτωβριανή) επανάσταση που ανέτρεψε τον τσάρο και εγκαθίδρυσε το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος.
Ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος τελείωσε το Νοέμβριο του 1918 με νίκη των δυνάμεων της Αντάντ.
Η Ελλάδα ως σύμμαχος των νικητών, πήρε από τη Βουλγαρία τη Δυτική Θράκη, ενώ με τη συνθήκη των Σεβρών πήρε από την Τουρκία την Ανατολική Θράκη (εκτός από την περιοχή της Κωνσταντινούπολης), την Ίμβρο, την Τένεδο και την ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης.
Δείτε αποσπάσματα από την εκπομπή "Εμείς οι Έλληνες" για τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και τη συμμετοχή της Ελλάδας
Λύνω το σταυρόλεξο ΕΔΩ
