κλέφτες και αρματολοί (από το μουσείο κέρινων ομοιωμάτων Βρέλλη)
Οι Τούρκοι για να τους αντιμετωπίσουν οργάνωσαν ειδικά τμήματα, τους αρματολούς, που αναλάμβαναν τη φύλαξη μιας περιοχής που λεγόταν αρματολίκι.
Οι αρματολοί ως το 15ο αιώνα είχαν σαν αποστολή τη φύλαξη συνόρων και διαβάσεων από τους κλέφτες και όχι μόνο και σαν αντάλλαγμα απαλλάσσονταν από την πληρωμή φόρων και την υποχρέωση να δίνουν τα παιδιά τους στο παιδομάζωμα.
κλέφτης αρματολός
Πολλές φορές οι Τούρκοι έδιναν σε κάποιους κλέφτες, που δεν μπορούσαν να υποτάξουν, έδιναν το αρματολίκι περιοχής όπως και έδιωχναν πολλούς αρματολούς, αν καταλάβαιναν ότι βοηθάνε κλέφτες. Έτσι κλέφτης και αρματολός πολλές φορές ταυτίζονταν και έφτασε να σημαίνουν το ίδιο πράγμα.
χάρτες με αρματολίκια
Κάθε ομάδα κλεφτών είχε δικό της μπαϊράκι(σημαία), τον καπετάνιο, το πρωτοπαλίκαρο και τους ψυχογιούς( ανήλικα κλεφτόπουλα).Κρύβονταν σε δύσβατα μέρη, τα λημέρια και έβαζαν σκοπιές, τα καραούλια.
Κατά τις συγκρούσεις τους με τους Τούρκους εφάρμοζαν την τακτική του κλεφτοπόλεμου(αιφνιδιασμός - ενέδρες - κρύψιμο), ενώ σε επιθέσεις των Τούρκων αμύνονταν με ταμπούρια(φυσικά ή τεχνητά οχυρώματα)
Κατά τη διάρκεια ειρήνης δεν επαναπαύονταν αλλά ασκούνταν στο τρέξιμο, στο πήδημα, στο λιθάρι, στο σημάδι αλλά γλεντούσαν χορεύαν.
Τους κλέφτες ύμνησαν ο Ρήγας και ο Μακρυγιάννης(τους ονόμασε "μαγιά" της λευτεριάς γιατί αποτέλεσαν τον κεντρικό πυρήνα των αγωνιστών της λευτεριάς) αλλά κυρίως ο ελληνικός λαός που έπαιρναν κουράγιο από αυτούς, τους θεωρούσε προστάτες του και τους ύμνησαν με τα δημοτικά τραγούδια.
