ΚΩΔΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ: 12. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΣΚΛΑΒΙΑ

Παρά τα 400 περίπου χρόνια σκλαβιάς οι Έλληνες ανέπτυξαν τα γράμματα και τις τέχνες σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, κυρίως λατινοκρατούμενες.

Η άνθηση της ποίησης και του θεάτρου στην Κρήτη έμεινε στην ιστορία ως κρητική αναγέννηση.

Ο "Ερωτόκριτος" και η "θυσία του Αβραάμ" του Β. Κορνάρου και η "Ερωφίλη" του Γ. Χορτάτζη είναι έργα που διαβάζονται ως σήμερα.

«Ο Ερωτόκριτος» αποτελείται από 10.012 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους στην Κρητική διάλεκτο. Κεντρικό θέμα του είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους, τον Ερωτόκριτο (που στο έργο αναφέρεται μόνο ως Ρωτόκριτος ή Ρώκριτος) και την Αρετούσα, και γύρω από αυτό περιστρέφονται και άλλα θέματα όπως η τιμή, η φιλία, η γενναιότητα και το κουράγιο.

Η "Ερωφίλη" είναι τραγωδία του Γιώργιου Χορτάτζη. Είναι η πιο γνωστή τραγωδία της κρητικής λογοτεχνίας. Πρέπει να γράφτηκε περίπου το 1595 και εκδόθηκε πρώτη φορά το 1637 στη Βενετία. Είναι γραμμένη σε δεκαπεντασύλλαβο ομοιοκατάληκτο στίχο.

Η ποίηση και η μουσική καλλιεργήθηκαν και στα Επτάνησα, όπου κατέφυγαν πολλοί Κρητικοί μετά την υποταγή της Κρήτης στους Τούρκους. Οι Επτανήσιοι λογοτέχνες έγραφαν στη γλώσσα του λαού πρωτότυπα έργα κι έκαναν μεταφράσεις έργων των αρχαίων Ελλήνων και Ευρωπαίων συγγραφέων.

Στην ΄Ηπειρο ο Ιωάννης Βηλαράς έγραψε τα ποιήματά του στη δημοτική ενώ στη Βλαχία ο Αθανάσιος Χριστόπουλος έγραψε σε απλή γλώσσα ποιήματα και θεατρικά έργα.

Όλους τους ποιητές όμως τους ξεπέρασε ο λαός που με τα δημοτικά τραγούδια αναφέρθηκε στους πόθους και τις ελπίδες των σκλαβωμένων Ελλήνων.

Οι περιοχές που διάλεξαν να ζήσουν οι Έλληνες ήταν πλαγιές και απόμερα μέρη. Τα σπίτια τους τα έφτιαχναν μικρά, με λίγα παράθυρα. Αργότερα όμως χτίστηκαν «αρχοντικά» (Πήλιο, Καστοριά, Ύδρα), έγιναν έργα κοινής ωφέλειας (γεφύρια, βρύσες) και μικρά οχυρωματικά έργα (πύργοι Μάνης, καστρόσπιτα και καστροχώρια, κυρίως στα νησιά του Αιγαίου).

Ύδρα

Μετέωρα

Καστοριά

Πήλιο

αρχοντικά

καστρόσπιτα της Μάνης

καστροπολιτεία στη Χίο

γεφύρια

κρήνες

πηγάδια

Στα μεγάλα θρησκευτικά κέντρα της εποχής (Άγιον Όρος, Κρήτη, Μετέωρα κ. ά) χριστιανοί ζωγράφοι παρήγαγαν σημαντικά έργα. Οι κυριότεροι ήταν ο Θεοφάνης, ο Πουλάκης και ο Μιχαήλ Δαμασκηνός.

Θεοφάνης